Huấn luyện não bộ - VIỆN TÂM LÝ HỌC TÍCH CỰC & PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC

Tương lai của Tâm lý học chắc chắn sẽ được định hình bởi Trí tuệ Nhân tạo (AI). Sự giao thoa này không còn là khoa học viễn tưởng; nó đang mở ra những khả năng chưa từng có trong cả việc thấu hiểu tâm trí và việc huấn luyện tâm trí ở quy mô và mức độ chính xác mà chúng ta chưa bao giờ đạt được.

Cuộc sống, về bản chất, là một chuỗi những thử thách. Không ai có thể đi hết cuộc đời mà không một lần vấp ngã, đối mặt với thất bại, mất mát hay những biến cố không lường trước.

Chúng ta đang sống trong một thế giới của sự xao nhãng liên tục. Tâm trí của chúng ta hiếm khi ở yên tại hiện tại; nó hoặc là hối tiếc về quá khứ, hoặc lo lắng cho tương lai.

Bạn đã bao giờ trải qua một khoảnh khắc mà mình hoàn toàn đắm chìm vào một công việc? Mọi thứ xung quanh dường như tan biến, bạn quên cả thời gian, quên cả bản thân, và dường như hành động của bạn tuôn ra một cách dễ dàng, không cần nỗ lực.

Trong phần lớn lịch sử của mình, tâm lý học đã hoạt động dựa trên một "mô hình bệnh lý" – nó tập trung gần như toàn bộ nguồn lực để trả lời câu hỏi: "Con người có vấn đề gì?".

Tại sao một số người lại đón nhận thử thách như một cơ hội, trong khi những người khác lại né tránh chúng vì sợ thất bại? Tại sao một số người kiên trì vượt qua nghịch cảnh, còn số khác lại dễ dàng bỏ cuộc?

Giáo dục là nền tảng của sự tiến bộ xã hội, là chìa khóa mở ra tiềm năng của mỗi cá nhân. Nhưng tại sao trong cùng một lớp học, với cùng một giáo viên và một giáo trình, có những học sinh tiếp thu nhanh chóng và say mê, trong khi những học sinh khác lại cảm thấy chật vật và mất kết nối?

Hành vi của con người không xảy ra trong chân không; nó liên tục được định hình bởi các kết quả mà nó tạo ra. Nếu một hành động mang lại kết quả dễ chịu, chúng ta có xu hướng lặp lại nó. Nếu nó mang lại kết quả khó chịu, chúng ta có xu hướng né tránh.

Hàng ngày, chúng ta phải đưa ra hàng trăm quyết định, từ nhỏ nhặt như chọn món ăn sáng đến trọng đại như thay đổi công việc. Chúng ta thường tin rằng mình là một "nhà tư tưởng" lý trí, cẩn thận cân nhắc ưu nhược điểm để đi đến lựa chọn tối ưu.

Là con người, chúng ta luôn tự hào về khả năng tư duy logic và đưa ra các quyết định lý trí. Chúng ta tin rằng mình phân tích thông tin một cách khách quan để đi đến kết luận tốt nhất.

Tất cả chúng ta đều đã từng trải qua cảm giác đó: một nhiệm vụ quan trọng cần được thực hiện, thời hạn đang đến gần, nhưng thay vì bắt tay vào làm, chúng ta lại thấy mình đang lướt mạng xã hội, dọn dẹp bàn làm việc, hoặc làm bất cứ thứ gì khác ngoại trừ công việc đó.

Sau nhiều năm nghiên cứu hành vi con người, có một chân lý đáng suy ngẫm là: chúng ta thường tưởng rằng mình đang tự do lựa chọn, nhưng thực chất, hành vi của chúng ta đang bị lựa chọn. Các nhà kinh doanh tài giỏi không chỉ bán sản phẩm, họ đang thiết kế lại toàn bộ hệ thống nhận thức và tạo ra các bẫy hành vi tinh vi.

Aristotle từng nói: "Chúng ta là những gì chúng ta lặp đi lặp lại. Do đó, sự xuất sắc không phải là một hành động, mà là một thói quen". Thật vậy, ước tính có tới 40% các hành động chúng ta thực hiện mỗi ngày không phải là kết quả của các quyết định có ý thức, mà là các thói quen.

Điều gì khiến bạn thức dậy vào buổi sáng? Điều gì thúc đẩy một vận động viên luyện tập không mệt mỏi, một nghệ sĩ miệt mài bên giá vẽ, hay một nhà khoa học dành cả đời để giải một bài toán hóc búa?

Nếu các bài viết trước đã đưa chúng ta vào thế giới nội tâm của nhận thức (tâm trí có ý thức) và sức mạnh của tiềm thức (tâm trí vô thức), thì Tâm lý học Hành vi (Behaviorism) là một trường phái tạo ra cuộc cách mạng bằng cách tuyên bố:

Trong khi tâm lý học nhận thức (Chủ đề 3) tập trung vào các quy trình tư duy có ý thức, phần lớn những gì chúng ta làm, cảm nhận và quyết định lại không bắt nguồn từ sự phân tích lý trí rõ ràng.

Nếu ở bài viết trước, chúng ta ví não bộ như một "phần cứng" sinh học phức tạp, thì Tâm lý học Nhận thức (Cognitive Psychology) chính là ngành khoa học nghiên cứu về "phần mềm" – hệ điều hành tinh vi điều khiển mọi hoạt động của phần cứng đó.

Khi bạn đưa ra một quyết định, cảm thấy vui mừng hay lo lắng, hoặc đơn giản là đọc những dòng chữ này, tất cả đều là kết quả của một bản giao hưởng phức tạp diễn ra bên trong bộ não. Bài viết nhập môn trước đã giới thiệu tâm lý học là khoa học về tâm trí và hành vi.

Từ thuở sơ khai, con người đã luôn bị thôi thúc bởi những câu hỏi nền tảng về sự tồn tại của chính mình: Tại sao chúng ta suy nghĩ theo cách này? Điều gì thúc đẩy chúng ta hành động? Cảm xúc từ đâu đến?

Chúng ta đã trải qua một hành trình đáng kinh ngạc: từ việc giải mã bản đồ não bộ, loại bỏ lãng phí tư duy, dọn dẹp tâm trí, kích hoạt trạng thái dòng chảy, cho đến việc làm chủ nghệ thuật ra quyết định.